Türkiye’de 2023 yılının birinci 6 ayında kızamık olayları bir evvelki 6 aya nazaran artış gösterdi. Bu artışın “salgın” olarak nitelenebileceğini ve temel sebebinin aşı eksikliği olduğunu vurgulayan Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Ahmet Saltık, Sıhhat Bakanlığı’na data paylaşımı konusunda şeffaf olma daveti yaptı.
Prof. Dr. Saltık, hususa ait şunları söyledi:
“Türkiye’de 2023 yılının birinci altı ayında görülen kızamık olgu sayısında bir evvelki yıla nazaran hayli yüksek bir artış kelam konusu. Sayısal datalara baktığımızda bu salgın diyebileceğimiz durumun çocukların yaşlarına nazaran aşısız ya da eksik aşılı oluşları ile yakından bağlı olduğunu görüyoruz. Münasebetiyle şimdi hadise görülmeyen yerlerde olguların en erken görülme yaşlarını dikkate alarak bir alt yaş sonu kabul edersek altı ay diyebiliriz. Olağanda dokuzuncu ayda yapılıyor kızamık aşıları. Şayet dokuzuncu aydan daha evvel kızamık olguları görülüyorsa; bakanlık bilgileri açıklamadığı için bilemiyoruz. Yeni bir kampanya ile eksik aşılarının bu çocukların tamamlanması gerekir. Ayrıyeten salgın görülen yerlerde 15 yaşın altındaki çocuklar başta olmak üzere epidemolojik durum nasılsa kızamıkla ilgili salgın denetim aşılaması yapmamız gerekiyor. Ayrıyeten ek doz aşılamanın rutin aşılama takvimindeki aşıların yerini almadığının altını çizmek isterim. Vakti geldiğinde aşı takvimindeki aşıların da ayrıyeten uygulanması gerekliliği var.
Ek doz aşı ile takvim gereği uygulanacak aşılar ortasında en az dört haftalık vakit bırakmaya efor göstermemiz gerekiyor. Sıhhat Bakanlığı’nın bu dataları şeffaf bir biçimde bu bilgileri kamuoyu ile paylaşmasını istiyoruz. Demokratik bir hukuk devletinde ne olup bittiğini bilme hakkımız var. Hükümetlerin de halktan bu bilgileri saklamaya yetkileri bulunmuyor. Ama Türkiye ne durumda biliyoruz. Münasebetiyle alınacak tedbirlerin de Sıhhat Bakanlığı tarafından tıp meslek örgütleri, TTB, Halk Sıhhati Uzmanları Derneği üzere derneklerle, basınla ve kamuoyunun iş birliği ile yürütülmesi gerek. Aşı kararsızlığının da tıpkı biçimde üzerine gidilmesi gerek.
“SALGIN DEME RİSKİ VAR…”
Türkiye’deki son bir yıllık kızamık olgularına baktığımızda; 2023 Ocak ayında 193, Şubat’ta 340, Mart’ta 445, Nisan’da 506, Mayıs’ta 567 ve Haziran’da 782 olmak üzere nizamlı biçimde tırmanan bir olgu sayısı görüyoruz. Bir evvelki altı aya baktığımızda ise örneğin; geçen Temmuz’da 12, Ağustos’ta 6, Eylül’de 8, Ekim’de 16, Kasım’da 17, Aralık’ta 25 olduğunu görüyoruz. 2023 Ocak’ında çabucak izleyen aylarda yani 193 olguya tırmandığını görüyoruz. Bu bilgilerle üstelik kayda girenlerin buzdağının ucu olduğu gerçeğini de unutmadan yakalanabilenlerin, yakalanması gerekenlerin neredeyse kabaca 10’da 1’i olduğu gerçeğini dikkate aldığımızda bu tabloya salgın deme riski ne yazık ki var.
Yatış durumlarına baktığımızda; bu kızamık olgularının Ocak’tan başlayarak söylemek gerekirse; 18, izleyeni ay 63, sonraki ayda 79, 98 ve 139 ve geçen iki ay öncesinde yani Haziran’da da 164 kızamıklı çocuğun hastaneye yatırıldığını görüyoruz. Bu sayılar da yüksek sayılı. Kızamık olağan şartlarda komplikasyonsuz seyreder, kapanır ama bağışık durum bozuksa, beslenme yetersizliği varsa, altta yatan öbür bir hastalık varsa, sosyo-ekonomik yetersizlik, yoksulluk üzere nedenlerle komplikasyon gelişebiliyor. Başta zatürre olmak üzere hastaneye yatırma gerekliliği doğuyor. Olağan şartlarda kızamık olgularında hastaneye yatırmaya gerek yok.
“BİR YAŞIN ALTINDAKİ OLGULARIN YÜZDE 97-98’İNDE TEK DOZ BİLE OLSA AŞI YOK”
Aşılama durumuyla ilişkilendirmeye efor gösterirsek şunu görüyoruz; bir yaşın altında 203 kızamıklı olgu var. Bunların içinde tek doz olsa da kızamık aşısı olanlar yüzde 1-3 dolayında. Münasebetiyle bir yaşın altındaki 203 kızamık olgusunda neredeyse yüzde 97-98’inde tek doz bile olsa aşı yok. Zati bir yaşın altında tek doz bekliyoruz. Dokuz ya da on iki aylıkken bir doz yapılması sonra bir yineleme yapılması biçiminde olmalı. 1-4 yaş aralığında 2 doz kesinlikle yapılmış olmasını bekliyoruz. 1-4 yaş ortasında toplam bin 700 dolayında kızamık olgusu var. Aşılama dağılımına baktığımızda bunların lakin üçte birinden azının tek doz aşıya sahip olduğunu, iki doz aşının ise beşte birden de az olduğunu görüyoruz. Hasebiyle; açık bir bilgi gösteriyor ki önemli bir gevşeme ve ihmal var. Bunlar kimler? Ülkenin nerelerinde? Sıhhat Bakanlığı’nın bilgileri paylaşması gerekiyor.
“KIZAMIK SALGINLARINI ÖNLEMEDE ÇOK YÜKSEK SEVİYEDE AŞILAMA GEREKİYOR”
Özellikle sistemsiz göçmenlerde durum nedir bir bakmak gerekiyor. Örnek olarak; kızamık aşısının bir salgın çıkmaması için en az yüzde 95 seviyesinde olmasını bekleriz. Kızamık salgınlarını önlemede çok yüksek seviyede aşılama gerekiyor. Yüzde 95’lerin altına inmemeli. Zira kızamık çok bulaşıcı. Covid-19 üzere değil. Kapalı ortamlarda, okulda, iş yerinde bilhassa kışın, soğuk mevsimde kapalı ortamda çok kolay bulaşabiliyor.
“BÖYLE GİDERSE SALGIN BÜYÜYEBİLİR”
Deprem bölgesinde çadırlarda, konteynırlarda insanların kalabalık yaşadıklarını biliyoruz. Kızamığın yakın temasla geçtiğini akılda tutacak olursak; bu olumsuz bir etmen. Kızamık 1 tek doz aşısının yüzde 95 ve üzerinde olduğu 2022 bilgileriyle 40 ilimiz var. 81 ilin lakin 40’ında kızamık aşısı yüzde 95’in üstünde. Meğer 2017’de 53 vilayette tek doz kızamık aşısı oranı yüzde 95’in üstündeydi. 2017’den 2022’ye beş yılda 53 vilayetten 40 ile indiğini görüyoruz. Kızamık 2 aşısına baktığımızda; yüzde 95 ve üzerinde aşılı 43 ilimiz görünüyor. Bu da 81 ilin yüzde 53’üne karşılık geliyor. Münasebetiyle önemli bir gerileme var. Bu türlü giderse bu daha da büyüyebilir.
“SAĞLIK BAKANLIĞI’NIN BELİRTTİĞİMİZ ÇERÇEVEDE TEDBİRLERİ ALMASI VE SAYDAM OLMASI MECBURİLİĞİ VAR”
Önlemleri daha evvel sıraladık. Ek doz aşılamanın yapılması üzere. Okullar açılacak Eylül’de bu bakımdan kampanyanın yürütülmesinde süratli davranılması, okul aşılarının vaktinde aksatmandan tamamlanması ve aşı kararsızlığı ile uğraş edilmeli. Covid periyodunda kampanyalar yapıldı aşıların kelamda olumsuz tesirlerine ait ve bunlar büsbütün bilim dışıydı. Bakanlık bunlarla da aktif biçimde uğraş etmeli. 21’inci yüzyılın başlarında Türkiye’de tekrar bir kızamık salgını yaşanması hakikaten Türkiye için utandırıcı bir durum. Çocuklarımız, bebeklerimiz kızamıktan ölmesinler, engelli kalmasınlar. Bunun için Sıhhat Bakanlığı’nın belirttiğimiz çerçevede tedbirleri alması ve saydam olması mecburiliği var.”
