Enerji ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Belek Turizm Merkezi’nde düzenlenen Europex (Avrupa Güç Borsaları Birliği) 20. Yıl Buluşması’na katıldı. Avrupa güç piyasasının Antalya’da buluştuğu Europex’te konuşan Bakan Fatih Dönmez, “Europex bu sene 20. yılını kutluyor. Global salgın süreciyle birlikte ortaya çıkan güç darboğazı, özgür piyasa dinamiklerinin korunması ismine paydaşların ne kadar kıymetli olduğunu bir sefer daha gösterdi” dedi.
“ELEKTRİK VE DOĞAL GAZ PİYASALARINDA 5 KATA VARAN ASTRONOMİK SAYILAR ORTAYA ÇIKTI”
Son yıllarda güç piyasası arz meşakkati ve maliyet artışlarıyla büyük bir uğraş içerisinde olduğuna dikkati çeken Dönmez, “Bunlara ilaveten yaşadığımız jeopolitik riskler, güç piyasalarının sürdürülebilirliğini de tehdit ediyor. Covid-19’un yaraları şimdi sarılmamışken, yaşanan global kuraklık ve Rusya’nın Ukrayna savaşı içinde bulunduğumuz türbülansın şiddetini daha da artırdı. Daha evvelki güç krizlerinden daha ağır ve sonuçları uzun periyoda yayılacak kuvvetli bir süreci daima birlikte deneyim ediyoruz. Bugün uzmanların da üzerinde ittifak ettiği üzere global enflasyonist baskıların en değerli sebebi artan güç fiyatları. Bu durum natürel ki manipülatif fiyat hareketleriyle birleşince son periyotta güç fiyatlarında çok süratli bir yükselişe neden oldu. Elektrik ve doğal gaz piyasalarında 5 kata varan astronomik sayılar ortaya çıktı” tabirlerini kullandı.
“ENERJİ FİYATLARINDAKİ ÇOK OYNAKLIK, ÖNGÖRÜLEBİLİRLİĞE KIYMETLİ ÖLÇÜDE ZİYAN VERİYOR”
“Bu durum bize açıkça şunu gösteriyor” diyen Dönmez, konuşmasını şöyle sürdürdü:
“Enerji politikalarımızı hem konjonktürel gelişmelere hem de gelecekteki tehdit, fırsat ve risklere nazaran yine dizayn etmemiz gerekiyor. Konjonktürel gelişmeleri yalnızca günümüze yansıyan olaylar olarak değerlendiremeyiz. Bugün ortaya çıkan ve yarının güç dünyasında krize neden olabilecek her olayı uzun vadeli bir perspektifle ele almak zorundayız. Bu nedenle, güçlü yanlarımızı daha fazla öne çıkarıp, zayıf taraflarımızı de bir an evvel güzelleştirmemiz gerekiyor. Arz külfeti ve fiyatlarda çok oynaklık formunda tezahür eden krizin tesirlerinin son kullanıcıya en az halde yansıması için ülkeler bir dizi tedbir paketini hayata geçirdi. Bu durum ülke ekonomilerine ekstra yük getirse de güç piyasalarının istikrara oturması ismine atılması gereken adımlardı. Zira güç fiyatlarındaki çok oynaklık, iktisadın en kıymetli enstrümanı olan öngörülebilirliğe değerli ölçüde ziyan veriyor.”
“KİŞİ BAŞINA DÜŞEN ELEKTRİK TÜKETİMİMİZ YILDAN YILA ARTIYOR”
Bakan Dönmez, rekabet ortamında mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir güç piyasası ortamının korunmasının her vakit birinci öncelikleri olduğunu vurgulayarak, “Çalışmalarımızı her vakit tam rekabetçi güç piyasasının geliştirilmesi ve sürdürülmesi prensibiyle yürütmek durumundayız. Son periyotta hem arz güvenliğimizi temin etmek hem de farklı kaynaklardan üretim yapan santralleri korumak için süreksiz düzenlemeleri hayata geçirdik. Türk güç piyasası güçlü ve dinamik bir büyüme eğilimi gösteriyor. Kişi başına düşen elektrik tüketimimiz yıldan yıla artıyor. Sanayi kesiminde güçlü bir üretim iştahı var. En değerlisi bu büyümeyi besleyecek güçlü bir güç altyapımız var. Bunların yanı sıra elektrikli araba stratejimiz ve onunla büyüyen, gelişen bir altyapıyı inşa ediyoruz” halinde konuştu.
“TÜRKİYE BÜYÜME KISSASI OLAN BİR ÜLKE”
Türkiye’nin Pazar büyüklüğü açısından Akdeniz, Karadeniz, Balkanlar ve Ortadoğu’nun en büyük pazarlar olma yolunda ilerlediğine işaret eden Bakan Dönmez, “Her yıl kendini geliştiren, kendini aşan, bir sonraki noktayı kendisine yeni maksat olarak belirleyen bir Türkiye var. Hasebiyle Türk güç eserlerinin gelecekteki olabilecek boyutunu ve bu piyasanın büyüme trendini hayal edebileceğinize inanıyorum. Akaryakıt, dizel, hidrojen, doğal gaz, yeşil eserler, sertifikalar velhasıl gücün her alanındaki büyüme trendimize itimadımız tam. Önümüzdeki yıllarda EPİAŞ’ın pazar büyüklüğünü ve bunun eserlerindeki yansımalarını göreceksiniz. Türkiye, potansiyeli olan bir ülkeden fazla, büyüme öyküsü olan bir ülke. Bir ülkenin potansiyeli var demek, o ülkenin yolun başında olduğunu gösterir. Türkiye, güçlü enerji altyapısı ve milletlerarası projelerdeki istikrarlı ve sağlam paydaşlığı sayesinde Avrupa’nın güç arz güvenliğinin sağlanmasına da kıymetli katkılarda sunuyor” dedi.
“AVRUPA’NIN EN BÜYÜK ÜÇÜNCÜ ÜLKESİ OLDUK”
Yerli ve yenilenebilir kaynakları kullanmaya ve Ar-Ge çalışmalarıyla teknolojik alt yapıyı güçlendirmeye devam ettiklerini kaydeden Dönmez, “Türkiye, bugün 100 bin MW’ı aşan elektrik şurası gücüyle Avrupa’da altıncı, dünyada 14. sırada yer alıyor. Konseyi gücümüzün yüzde 54’ü yani yarısından fazlası yenilenebilir güç kaynaklarından oluşuyor. 2021 yılında 331 TWh elektrik üretimiyle Avrupa’nın en büyük üçüncü ülkesi olduk. 2022 Nisan ayında yaptığımız 25,92 TWh üretimin yüzde 55’ini yenilenebilir güç kaynaklarından sağladık. Bir evvelki yılla kıyasladığımızda yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimimiz yüzde 11 oranında artış gösterdi. 2021 yılında elektrik ithalatımız 2,33 TWh oldu. Tekrar tıpkı elektrik ihracatımız ise bir evvelki yıla nazaran yüzde 68,56 artarak 4,19 TWh olarak gerçekleşti” sözlerini kaydetti.
“YENİ ADIMLAR ATILABİLİR”
Türkiye bulunduğu coğrafyada en yüksek şurası güce sahip olduğuna dikkati çeken Dönmez, “Türkiye, komşularıyla bu bağlantıyı, bu ticareti pek sağlıklı bir halde yürütmektedir. Türkiye, Avrupa’nın en ucunda yer alan bir ülke olması hasabiyle, Bizim doğudaki komşu ülkelerle de elektrik ticaretimiz var. Gürcistan, Irak, savaştan evvel Suriye ve geçmişte yeniden İran ile elektrik ticaretimiz vardı. Artık bu halkaya Azerbaycan’da eklendi. Gürcistan üzerinden Türkiye’ye tahminen Avrupa’ya elektrik transferini yapabileceğiz. Tahminen önümüzdeki günlerde Doğu Akdeniz gazının da Türkiye üzerinden pazarlara ulaşmasıyla alakalı yeni adımlar atılabilir. Doğal gaz tarafına baktığımızda orada da devreye aldığımız memleketler arası projelerin ne kadar hayati olduğu ortaya çıktı. Önümüzdeki yıl kullanıma başlayacağımız Karadeniz gazı, Saros Körfezi’nde inşası devam eden FSRU tesisimiz ve doğal gaz depolama tesislerimizin kapasite arttırma çalışmalarıyla, arz güvenliğimiz çok daha yeterli bir noktaya gelecek. Sahip olduğumuz bu alt yapı ve kaynaklarla, ülkemiz yakın gelecekte Avrupa için referans fiyatın oluşabileceği bir ticaret merkezi pozisyonuna gelecek. Çalışmalarımızı bu vizyon doğrultusunda sürdürüyoruz” dedi.
“EPİAŞ’IN YAKLAŞIK 7 YILLIK BİR MAZİSİ VAR”
Bakan Dönmez, konuşmasını şöyle tamamladı: “Türkiye, elektrik üretiminde yerli kaynak ve teknoloji noktasında aşikâr bir noktaya geldi. Lakin bu sac ayağının en kıymetli argümanlarından biri de özgür piyasanın kurulması ve sağlıklı bir halde işletilmesidir. 2021 yılında güç piyasalarımızın özgürleştirilmesi ismine Vadeli Elektrik Piyasası, Yenilenebilir Güç Kaynak Garanti Sistemi ve Organize YEK-G piyasası ve Vadeli Gaz Piyasasını devreye aldık. EPİAŞ’ın yaklaşık 7 yıllık bir mazisi var. Fakat ortadan geçen mühlet zarfında Gün Öncesi ve Gün İçi Spot Elektrik Piyasaları, Dengeleme Güç Piyasası, Vadeli Elektrik Piyasası, Spot ve Vadeli Doğal Gaz Piyasaları,
YEK-G ve Organize YEK-G Piyasası üzere enstrümanlarla hem elektrikte hem de doğal gazda eser ve mühletleri artırarak kıymetli bir piyasa hacmi ve piyasa derinliği oluşturdu.
EPİAŞ ile daha fazla iştirakçinin yer aldığı bir güç piyasası meydana getirdik. Şeffaf, istikrarlı ve rekabetçi bir ortamda elektriğin ve doğal gazın hür piyasa kurallarında alım ve satımına imkan sağladık.
EPİAŞ’ın, işlettiği spot piyasalarda kıymetli ölçüde likidite artışı yaşandı. Son 5 yıllık devirde Gün Öncesi Piyasasındaki eşleşme ölçüsü yüzde 65 artarak 2021 yılında 203,06 TWh’ye ulaştı. 2021 yılındaki Gün İçi Piyasasındaki eşleşme ölçüsü ise 13,08 TWh’ye ulaşarak 2016’ya nazaran 15 kat arttı.
EPİAŞ 2021’de Gün Öncesi Piyasasında gerçekleştirilen süreçler için toplamda 206,28 milyar TL’lik (15,53 milyar Euro) süreç hacmine ulaştı. Tıpkı yıl için Gün İçi Piyasasında gerçekleştirilen süreçler için ise toplamda 14,56 milyar TL’lik (1,09 Mmlyar Euro) süreç hacmine ulaşmış oldu. Elektrik piyasalarında gerçekleşen süreç ölçüsünün dağılımına baktığımızda, ticarete husus elektriğin yüzde 42,06’sı Gün Öncesi ve Gün İçi Piyasalarında süreç gördü. Buradaki ikili mutabakat ölçüsü da yüzde 56,07 oldu. Türkiye’nin güç piyasası dinamikleri düşünüldüğünde spot piyasa hacminin çok fazla artmasını da sağlıklı bulmuyoruz.”
