Moskova’dan başlayan uzun bir tren seyahati sonrası Rostov’dayız. Hava sıcak. Alışveriş yapanlar, kahvelerde içeceklerini yudumlayanlar, sokaklarda müzik yapan gençler…Ukrayna sonuna yakın bir pozisyonda olan kentte savaşa ilişkin hiçbir emare yok.
Akşam çöküyor. Sonu geçeceğimiz otobüs hazır. AFP, AP üzere büyük ajansların yanı sıra Asya yüklü olmak üzere çeşitli ülkelerden iştirak var. Avrupa’dan ise kuvvetli iştirak Fransa’dan. Le Monde, Le Figaro ve Radio France tam takım kalkışı bekliyor. Rus görevliye öteki Avrupa ülkelerinden neden resmi iştirak olmadığını sorduğumda “hükümetlerinden korkuyorlar” karşılığını alıyorum.
“HAYAT DEVAM EDİYOR”
Çatışma bölgelerinde 5 uzun gün geçireceğimiz otobüsümüz hareket ediyor.
Dolambaçlı yollar ve artık bir manası kalmayan “sınır kontrolü” sonrası sabah 5 civarı bir vakitler Sovyetler, sonrasında Ukrayna ve artık ise “Donetsk Halk Cumhuriyeti” ne ilişkin olan topraklara giriş yapıyoruz.
Kamuflajlı ve yüzü maskeli bir asker, “turistik bir seyahatte olmadığımızı ve konuta canlı dönebilmek için kurallara harfiyen uymamız gerektiğini” hatırlatıyor. Miğfer ve çelik yelekler gereksinim halinde kullanmamız üzere dağıtılıyor.
Zırhlı araçların eşliğinde çatışmaların sürdüğü topraklara hakikat ilerliyoruz.
İlk ziyaret noktamız üretimi süren bir hastane. İnşaatı gezdikten sonra Lugansk Halk Cumhuriyeti’nin başı Leonid Paseçnik üzerinde askeri üniforma, belinde silahı ve yanında eşiyle birlikte kalabalığa yaklaşıyor. “Nazizme karşı savaş” ve “altyapı hizmetlerinin geliştirilmesi” üzerine bir konuşma yapıyor.
Uzaktan top sesleri duyulmaya devam ediyor. Rus vazifelilerden biri, Ukrayna ordusunun Batı ülkelerinden temin ettiği uzun menzilli silahları kullandığını söylüyor.
Hemen gerisinden Ukraynalılar tarafından terk edilmiş bir denetim noktasına uğruyoruz, duvarlarda Nazi işaretleri… Yanmış, yıkılmış binanın içinde gezerken yanımızdaki askerlerden biriyle sohbet ediyorum. Savaşla ilgili sorularımı “Zafer önlemez” yanıtıyla geçiştirip, Türkiye’deki tatil anılarını anlatmaya başlıyor.
Günün son durağı Alchevsk Demir Çelik Fabrikası. 21 bin personelin çalıştığı Avrupa’nın en büyük demir-çelik fabrikası tek kurşun atılmadan Rusya takviyeli kuvvetlerin eline geçmiş. Fabrika şimdilerde Rus Devleti ve özel bir holding paydaşlığıyla yönetiliyor. Avrupai görünümlü holding yöneticisinin eşliğinde fabrikayı geziyoruz. 1895’den bu yana ayakta olan fabrikada hummalı bir çalışma sürüyor.Kızgın demirin sıcaklığı esasen sıcak olan havayı daha da ısıtıyor.
Ziyaret boyunca pek çok fabrika ve tarım toprağı gezdik. Bildiri açıktı; “Rusya’nın denetiminde olan bölgelerde üretim ve ticari hayat devam ediyor.”
DONETSK BOMBALANIYOR
Akşam saatlerinde Donetsk’te geceyi geçireceğimiz otele varmamızla bir arada Ukrayna ordusunun kente yönelik bombardımanı başlıyor. Gök gürültüsünü andıran patlama sesleri duyuluyor. Atılan roketlerin kimilerinin havada patlayışını görüyoruz.
Askerlerden biri gülerek “yine yağmur başladı” diyor. Adeta otomatik bir biçimde “şemsiyeniz var mı?” sorusunu soruyorum. Kentte bulunan hava savunma sisteminin modelini söylüyor.
Patlamaların üzerinden çok fazla vakit geçmeden, Telegram hesaplarına, kent merkezinde bulunan Pazar yerinden imajlar düşüyor. Hava savunma sistemi roketlerin tamamını engelleyemiyor. 3 sivil hayatını kaybediyor ve yaralılar var.
Rus vazifelilerden biriyle kısa bir sohbete dalıyoruz. Daha evvel Suriye’de vazife yapmış. “Sizin PKK’ya karşı yaptığınız gayretin bir benzerini biz burada yapıyoruz” diyor.
Ve ekliyor; “NATO ısrarla kurallarımızı reddetti ve Ukrayna tarafı burada yaşayan Rus kökenlilere karşı ataklarını arttırdı. Ve sonuç özel operasyon oldu.”
MAYINLAR VE PLAJ KEYFİ
Ertesi gün, birinci amacımız Mariupol Limanı…
Güneye hakikat ilerledikçe hava güzelleşiyor. Ama Mariupol kentindeki yıkım hoşlukların üzerini örtüyor. Kentin bir kısmı taş ve toz yığınına dönmüş.
Deniz gözüküyor. Yıkılmış binaların önündeki plajda güneşlenen ve denize giren insanlar…
Limandayız. Burası da tıpkı kentin başka bölgeleri üzere darmaduman halde.
Az sonra tepemizdeki droneların sayısı ve askerlerin sayısı artıyor. Donetsk Cumhuriyeti Lideri Denis Puşilin konuşma yapmak üzere yanımıza geliyor.
Donetsk’te savaşın 8 yıldan bu yana sürdüğünü hatırlatarak lafa başlıyor, hücumlar, altyapı meseleleri ve insanların tekrar kente yerleştirilmesi hususlarıyla devam ediyor.
Türkiye’den geldiğimi öğrenince, Türkiye’nin kıymetli bir tahıl yolu olduğunu söylüyor ve devamla “Türkiye-Rusya ortasında birtakım hususlarda muahedeler var. Tahılın Türkiye üzerinden taşınması konusunda. Bunu çok olumlu karşılıyorum” tabirlerini kullanıyor.
Ukrayna’ya verilen Bayraktar droneları konusunda tenkitleri olsa da genel olarak burada görüştüğüm yetkililer Türkiye’ye yönelik sıcak bildiriler veriyor.
Liman’ın mayınlardan temizlenmiş kısmında kısa bir gezintiye çıkıyoruz. Denizden bakınca, kentteki yıkım çok daha uygun anlaşılıyor.
DEHLİZLERDE NAZİ VE PAGAN İŞARETLERİ
Ve Azovstal… Devasa fabrika 3 ay süren ağır çatışmalardan sonra adeta bir demir ve beton yığını halini almış.
Yanmış, kurşun delikleriyle dolu iş araçları, kamyonlar, tanklar kapıda bizi karşılıyor. Bir vakitler fabrikanın tabelasının asılı olduğu yerde yeller esiyor.
Askerler yolun kenarında mayınlar olabileceğini, onların adımlarını takip etmemizi ve göreceğimiz nesnelere asla dokunmamamız gerektiğini söylüyor.
Fabrikaya gerçek ilerledikçe yıkım ve toz bulutu artıyor.
Ana meydandayız. Etrafımızda yalnızca demirlere tutunmaya çalışan beton modülleri var. Yerlerde kovanlar, patlamamış mermiler, silah modülleri ve envai çeşit kıyafetten arta kalanlar var.
Nazi özentisi Azov Taburları ve beraberindeki paralı askerler 3 ay boyunca burada saklanmışlar.
Yer altına gerçek açılan dehlizlerden birine giriyoruz. Zifiri karanlığı askerlerin silahındaki fenerler aydınlatıyor. Ağır bir koku. Uzun yıllar Suriye’de vazife yapmış gazetecilerden biri “ceset değil kan kokusu” diyor.
Dehlizler yerin 9 kat altına uzanıyor. Öteki katlara inmemiz yasak. Aşağı katlarda mayınlar yüzünden çıkartılamamış cesetler var.
Dik merdivenleri tırmanıyorum. Pak hava ve güneş ışığı. 3 ayın sonunda sağ teslim alınan paralı askerlerden birinin birinci kelamları “Lütfen ışıkları kapatın” olmuş.
Fabrikanın ana giriş kapısında tank ve zırhlı araçlarla bir denetim noktası oluşturulmuş. Çabucak yanındaki çadırda askerler sigara içip ortalarında şakalaşıyorlar. Yanlarına oturuyorum. “Çok fazla yabancı çıkardık içeriden, Polonyalılar, Fransızlar ve Amerikalılar” diyor sakallı olanı…
Fabrika’nın yine inşa edilip edilmeyeceğini soruyorum. Sigarasından bir nefes alıp, “Şeytanın ini yıkılacak” diyor. İnce yapılı öteki asker lafa karışıyor, “hepsi yıkılacak, yerine park yapılacak. Disneyland yok yok Rusyaland yapılacak” diyor.
Yıkıntıları gerimizde bırakarak fabrikadan uzaklaşıyoruz.
Yolun kenarında geniş buğday tarlaları beliriyor. Varlıklı topraklar. Son mola yerimiz bir vişne bahçesi. Az evvel gördüklerimizi unutup kısımlardan vişne toplamaya başlıyoruz.
