Müjde Işıl – Ferit Karahan’ın yönettiği ve senaryosunu eşi Gülistan Acet ile birlikte kaleme aldığı “Okul Tıraşı”, bizi karlarla çevrili Doğu’daki yatılı bir okula götürüyor. Hasta arkadaşı için hem tabiata hem de bürokrasiye karşı çaba eden küçük Yusuf ile birlikte biz de o çaresizliği yaşıyoruz adım adım. Kaygıyı ve onun beslediği palavralarla yoğrulmuş sıkışmışlık hissini sade ve doğal bir lisanla anlatan sineması, oyuncuları Ekin Koç ve Cansu Fırıncı ile direktör Ferit Karahan anlattı.
Filmdeki karakterinizi nasıl tanım edersiniz?
EKİN KOÇ: Selim Hoca epeyce klâsik bir eğitim anlayışına sahip; disiplin ve otoritenin, hatta yeri geldiğinde şiddetin eğitimcinin en değerli araçları olduğunu düşünen bir öğretmen. Çocuklarla olan ilgisini de daima bu perspektiften kurmuş, hasebiyle onlara yardımcı olurken dahi bu hali koruyor.
CANSU FIRINCI: Hamza karakterinin dört çocuğu olsaydı şayet, birinci üçü kız, sonuncusu erkek olurdu. Sanırım bu bilgi Hamza’ya dair fikir oluşturmak için epey kâfi.
Öğretmenliğin otorite ve cezalandırma ile özdeşleşmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
EKİN KOÇ: Ne yazık ki bu durumu biraz ülkemizle bağdaştırıyorum. Öğretmenin bir otorite figürü olmasını şahsen gerekli bulmakla birlikte bunun zorlama yollarla yapılmasına katiyetle karşıyım. Bilgi üzerinden kurulan bir hiyerarşi, işi bilen “uzman”a karşı duyulan hürmet biçiminde olmalı, öğretmen öğrenci alakası. Ödül ve ceza düzenekleri natürel ki eğitimci tarafından muhakkak dozlarda kullanılabilir ama şiddet asla kabul edilemez olmalı ve kanunlar tarafından yaptırıma tabi tutulmalıdır.
CANSU FIRINCI: Otoriter olan ya da otoriter yanlar taşıyan sistemlerdir özünde. Bunu bir meslek kümesiyle özdeşleştirmek maalesef çabucak her yüzyılın, bilhassa de içinden geçtiğimiz devrin bir hastalığı. Doktorlara uygulanan şiddeti düşünsenize…
Hem karaktere girmek hem de çekim şartları açısından sizi neler zorladı sinemada?
EKİN KOÇ: Açıkçası civarda yaşayan insanların muzdarip olduğu pek çok eksikliği biz süreksiz müddet deneyimledik. Hasebiyle orada sahip olduğumuz şartlara “tecrübe” gözüyle baktığımız ve süreksiz olduğunu bildiğimiz için bütün bu “zorluklar” aslında bizi hakikaten zorlayan şeyler olmadı. Natürel burada kendi adıma konuştuğumu tekrar belirtmeliyim.
CANSU FIRINCI: Sineması çektiğimiz coğrafyanın mevsimsel ve coğrafik şartları epeyce zorlayıcıydı. Karaktere girmek hususundaysa oyuncu idaresinde epeyce başarılı olan direktörümüz Ferit Karahan sayesinde çok zorlandığımı söyleyemem. Ne istediğini ve nasıl alacağını güzel bilen bir sinemacı.
“Okul Tıraşı” sizce neyi başardı, nerede fark yarattı da bu kadar sevilip ödüllendirildi?
EKİN KOÇ: Bence “başarılı” addedilmek için illa fark yaratmanıza gerek yok. Bir sinemanın başarılı olması için sadece uygun bir senaryo, direktör yahut oyuncu yetmez. Sayısız parametrenin ahenk içinde, en verimli halde çalışması gerekir. “Okul Tıraşı” da tahminen büyük ölçüde kıssasını yanlışsız sinerjiyle buluşturup güzel sonuçlar elde etmeyi başarmıştır. Bunu ne yazık ki tam olarak kavrayıp nelerin yeterli ya da berbat gittiğini tespit edip formül ortaya koymak pek mümkün değil üzere geliyor bana. Şayet o denli olsaydı aslında herkes uyguluyor olurdu.
CANSU FIRINCI: Sinema, konusu itibariyle lokal bir atmosferde geçse de, üniversal bir içerik taşıyor. Senaryonun bu özelliği sinema lisanına de taşındığından izlendiği her ülkede ilgiyle karşılandı. İzleyici, her şeyin o anda karşısında nitekim yaşandığı izlenimine kapılıyor. Beri taraftan daima sorgulayıcı bir pozisyonda da bırakılıyor. “Okul Tıraşı” izleme müddetinden ibaret olmayan, onun ötesine taşan bir seyahate çıkarıyor izleyiciyi. Kıssanın bir çocuk üzerinden takip edilmesi, bu ilginin bamteli. Ülkemizde ve dünyada en çok canımızı acıtan bahislerin başında da çocukların maruz kaldığı berbatlıklar gelmiyor mu? “Okul Tıraşı”, içindeki çocuğu yaşatmayı başarabilenlerin sineması.
‘OKUL TIRAŞI’NIN BAŞLICA ÖDÜLLERİ
Berlin Sinema Şenliği – FIPRESCI
Chicago Sinema Şenliği – EN GÜZEL FİLM
Antalya Sinema Şenliği – EN YETERLİ SİNEMA ve EN UYGUN SENARYO
Ankara Sinema Şenliği – EN GÜZEL YARDIMCI ERKEK OYUNCU (Ekin Koç) ve EN DÜZGÜN KURGU
Boğaziçi Sinema Şenliği – EN GÜZEL DİREKTÖR ve EN GÜZEL KURGU
Kazan Sinema Şenliği – EN ÂLÂ DİREKTÖR ve EN ÂLÂ ERKEK OYUNCU (Samet Yıldız)
Lisbon & Sintra Sinema Şenliği – EN UYGUN ERKEK OYUNCU (Samet Yıldız)
Atlantida Sinema Şenliği – EN YETERLİ SİNEMA (ELEŞTİRMENLER ÖDÜLÜ)
European Sinema Şenlik of Palić – EN YETERLİ YÖNETMEN
Türkiye Almanya Sinema Şenliği – EN GÜZEL FİLM
Balkan Panorama Sinema Şenlik – EN UYGUN FİLM
Ferit Karahan: Problem, palavranın dallanıp budaklanışı
Filmin temeli, yatılı okul tecrübelerinize dayanıyor. Senaryolaştırırken nasıl bir sistem izlediniz?
Bu hikayeyi kurmadan kısa bir müddet evvel aslında bütün güzel hikayelerin bir formda polisiye içerdiğini konuşuyorduk Gülistan Acet ile. Şahsî olarak en beğendiğim ve ehil olduğumu düşündüğüm tıp polisiyedir. Kıssada altı yılı anlatmanın güç ve anlamsız olduğunu fark ettiğim an hem vakti hem de yeri sınırlamam gerektiğini düşündüm. Bu yüzden tek yerde ve bir günde geçen bir öykü kurmak istedik. Öykünün başladığı yerde bitmesi, “suç” sarmalını göstermesi için de yeterli bir dizayn oluşturabilecekti. Sorun, “yalanın” nasıl dallanıp budaklanacağı ve benim direktör olarak buna nasıl yaklaşacağımdı.
Filmin merkez noktasını görsel ve sözel özetlesek bu, banyo sahnesi ve “korkunun yalanı” mı olurdu?
Korkudan kaynaklı palavra, hâkim atmosferi oluşturuyor. Sinemanın başladığı ve problemin tetikleyici ögesi ve tıpkı vakitte sineması astığımız yer banyo sahnesiydi. Ama sinemanın merkezinde Otto Rank’tan alıntı yaparak “ölüm travması” ya da “insanın hayatta kalma dürtüsü” olduğunu söyleyebilirim.
