Sri Lanka’da, derinleşen ekonomik krizin insani krize dönüşmesinden telaş edilirken memleketler arası çevrelere acil yardım davetleri yapılıyor.
Başbakan Ranil Wickremesinghe, ülke iktisadının çöktüğünü ve petrol ithalatı için bile ödeme yapamayacak duruma düştüklerini belirtiyor.
Wickremesinghe, kelam konusu krizi geri çevirme bahtını kaçırdıklarını söz ederken, Birleşmiş Milletler (BM) ise ülkede besin, sıhhat ve eğitime erişimde zahmetlerin görüldüğünü ve bunun insani krize evirilebileceği ikazında bulunuyor.
BM, Sri Lanka’da krizden en çok etkilenenlerin acil gereksinimlerini karşılamak için 47 milyon dolara gereksinim duyulduğunu bildiriyor.
SRİ LANKA’DA EKONOMİK KRİZİN FATURASI AĞIRLAŞIYOR
Ülkede Covid-19 salgınının da tetiklediği ekonomik kriz nedeniyle döviz rezervlerinin erimesi petrol başta olmak üzere kimi ithal eserlerinin temin edilmesini zora sokuyor.
Devlet Lideri Gotabaya Rajapaksa, yaklaşık 13 saate varan geniş çaplı elektrik kesintileriyle eğitim ve sıhhat üzere temel hizmetlerdeki aksama ve denetim altına alınamayan enflasyondan sorumlu tutuluyor.
Sri Lankalılar, ekonomik makûs gidişin önlenememesi nedeniyle kitlesel şovlarla Rajapaksa’yı istifaya çağırıyor.
Kabine üyelerinin de istifasıyla ülkede siyasi kriz de baş gösterirken, Rajapaksa’nın süreksiz hükümet kurulması davetlerini reddetmesi sonucu halk polisle karşı karşıya geliyor.
Hükümet tersi protestoların önüne geçmek için evvel başşehir Kolombo’da, daha sonra Batı eyaletinde sokağa çıkma yasağı uygulanmaya başladı.
Gösterileri “terör eylemi” olarak nitelendiren ve yaşananlardan “aşırılıkçı güçleri” sorumlu tutan Rajapaksa, 1 Nisan’da fevkalâde hal (OHAL) ilan etti.
OHAL önlemleri, 5 Nisan’da kaldırılırken şovlar ülke çapına yayıldı.
SRİ LANKA’DA EKONOMİK KRİZİNİN SEBEPLERİ
Sri Lanka, 30 yıllık iç savaşın sona erdiği 2009’dan bu yana üretim ve ihracat yerine ithalat ve iç piyasa odaklı bir iktisat modeli benimsedi.
Uzmanlar, Sri Lanka’nın karşı karşıya olduğu ekonomik krizde evvelki idarelerinde parmağı olduğunu vurgulamasına rağmen en büyük mesuliyetin Rajapaksa idaresine ilişkin olduğuna işaret ediyor.
Sri Lanka iktisadı daima açık verirken 2019 sonunda yaklaşık 7,5 milyar dolar olan döviz rezervi Mayıs 2020’de yaklaşık 50 milyon dolara kadar eridi.
Asya Kalkınma Bankası’nın 2019’daki raporunda Sri Lanka’nın gelirlerinin masraflarını karşılamadığına dikkat çekilirken mal ve hizmet üretiminin de yetersiz olduğu vurgulandı.
Rajapaksa idaresinin, 2019 seçim kampanyası sırasında vadettiği ve ardından uygulamaya koyduğu vergi indirimleri de ekonomik berbat gidişte rol oynadı.
Bütçe açıkları ve evvelki idarelerden devralınan borçların yanı sıra Kovid-19 salgını nedeniyle ülkenin en kıymetli gelir kaynaklarından biri olan turizmin de sekteye uğramasıyla da Sri Lanka iktisadı çıkmaza sürüklendi.
Rajapaksa idaresinin 2021’de tüm kimyasal gübreleri yasaklama kararı, daha sonra düzeltilmesine karşın tarım dalını vurdu. Ülkede pirinç başta olmak üzere kıymetli tarım eserlerinin üretimi sekteye uğradı.
Ekonomik göstergelerin olumsuz sinyaller verdiği ülke, memleketler arası kredi derecelendirme kuruluşlarının da Sri Lanka’nın kredi notunu düşürmesiyle milletlerarası sermaye piyasalarının da inancını yitirdi.
IMF HEYETİ SRİ LANKA’DA
Dış borçlar ülke iktisadının belini bükerken Sri Lanka 2022’de yaklaşık 4 milyar dolarlık borç ödemesi ile karşı karşıya bulunuyor.
Muhalefet partilerinin ekonomik darboğazın tahlil adresi olarak Memleketler arası Para Fonu’nu (IMF) göstermesine bir mühlet kayıtsız kalan Rajapaksa idaresi, Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle artan petrol fiyatlarının da tesiriyle geçen ay IMF ile görüşmeleri başlattı.
IMF, Sri Lanka kamu borcunun “sürdürülemez seviyelere” yükseldiğini ve döviz rezervlerinin kısa vadeli borç ödemeleri için yetersiz olduğunu açıkladı. IMF heyeti, ayrıyeten, muhtemel bir kredi programını görüşmek için 20 Haziran’da Sri Lanka’da makamlarıyla görüşmelere başladı.
Rajapaksa, IMF’in yanı sıra ekonomik krize tahlil bulmak ve kredi temin edebilmek için teşebbüslerini sürdürürken öncelikli adresleri Çin ve Hindistan oldu.
Sri Lanka, Hindistan’dan petrol alımı için 500 milyon dolar, besin ve ilaç da dahil olmak üzere temel gereksinimlerin ithalatı için ise 1 milyar dolarlık bir kredi mutabakatı imzalarken, Rajapaksa hükümeti Yeni Delhi’den en az 1 milyar dolar kredi talebinde daha bulundu.
Rajapaksa kaynak arayışlarının öbür adresi olan Çin ile 1,5 milyar dolarlık swap muahedesi yaparken, Çin bu ülkeye 1,3 milyar dolar da sendikasyon kredisi sağladı. Çin’in ayrıyeten, ülkeye yaklaşık 2,5 milyar dolar daha kredi sağlayabileceği kaydediliyor.
Öte yandan, Sri Lanka, temel ithalat muhtaçlıklarının karşılanmasına takviye olmak maksadıyla Dünya Bankasının 600 milyon dolar yardım yapacağını bildirdi.
SRİ LANKA’DA RAJAPAKSA AİLESİNİN ETKİSİ
Yaklaşık 20 yıldır ülke siyasetinde karar süren Rajapaksa ailesi, 2020’de Mahinda Rajapaksa liderliğindeki Sri Lanka Halk Cephesi Partisi’nin parlamentodaki 225 sandalyeden 145’ini elde etmesiyle ülke yönetimindeki tesirini artırdı.
Kabinenin kilit durumlarını Rajapaksa ailesi üyeleri doldururken Devlet Lideri Rajapaksa’nın ağabeyi Başbakan Mahinda Rajapaksa 2005-2015 devrinde Devlet Lideri olarak misyon yapmıştı.
2019’da Devlet Lideri seçilen Gotabaya Rajapaksa ise tıpkı periyotta Savunma ve Kentsel Gelişim Bakanlığı misyonlarını yürütmüştü.
Ülkede baş gösteren ekonomik sıkıntılar ve kitlesel şovların akabinde aile mensuplarından Maliye Bakanı Basil Rajapaksa ve Tarım Bakanı Chamal Rajapaksa’nın yanı sıra başbakanın oğlu olan Spor Bakanı Namal Rajapaksa da istifa eden aile üyeleri ortasında yer aldı.
