Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) husus sepetinde unsur bazında fiyat yayımı yerine daha ayrıntılı endeks yayımına (COICOP 5) geçiş hakkında duyuruda bulundu.
TÜFE data derleme, sürece ve dağıtım süreçlerine ait tüm ayrıntıların, TÜİK’in Kalite Garanti Çerçevesinde de tanımlanmış olan “erişilebilirlik ve açıklık” prensipleri kapsamında internet sayfasında yayımlandığı tabir edilen duyuruda, “İstatistik üretim süreci, daima gelişen ve değişen toplumsal, ekonomik, teknolojik ve dönemsel şartlara ve bu doğrultuda artan gereksinim ve beklentilere dayalı olarak her geçen gün gelişmekte ve iyileşmektedir” tabiri kullanıldı.
Aylık bazda yayımlanmakta olan ortalama husus fiyatlarına ait tablonun da, kamuoyunda yanlış manaya ve aldatıcı değerlendirmelere sebebiyet verdiği için, Mayıs 2022 TÜFE sonuçlarının yayımlandığı tarihten itibaren güncellenmemesine karar verildiği belirtilen duyuruda, şunları kaydedildi:
“Bunun yerine Harcama Kümelerine Nazaran Endeks Sonuçları tablosunun kapsamı genişletilerek, Gayeye Nazaran Kişisel Tüketim Sınıflaması-COICOP 4’lü seviye yerine, daha detaylı endeks değişimlerini içeren ve COICOP 5’i seviyeye denk gelen 144 temel başlık için endeks sonuçlarının yayımlanmasına başlanmıştır. 2022 yılı prestijiyle TÜFE kapsamında 409 unsur, 904 unsur çeşidi için her ay yaklaşık 560 bin 392 fiyat derlenmektedir. Fiyat derleme sürecinin “madde çeşidi” seviyesinde yapılıp, dünya genelinde ortalama fiyatların tamamını yayımlayan neredeyse hiçbir ülke bulunmamasına karşın, ülkemizde “madde” seviyesinde yayımlanıyor olması, kelam konusu tablonun kamuoyunda yanlış bedellendiriliyor olmasının temel sebebidir. Sonuç olarak akaryakıtlı araç fiyatı olarak kamuoyuna sunulan husus fiyatı, takip edilen tüm akaryakıtlı araçların ortalama fiyatını yansıtmaktaydı. Bu durum homojen olmayan tüm hususlar için geçerlidir. Bu minvalde verilebilecek bir öbür örnek ise taze zerzevat ve meyve fiyatlarıdır. Mevsimsel geçişlerde fiyat hareketliliği yüksek olan eserlerden, taze meyve ve zerzevat fiyatları haftada bir defa olmak üzere ayda dört defa derlenmektedir. Kelam konusu unsur fiyatları tablosunda Kurumumuz tarafından dört sefer (her hafta) derlenmiş olan taze zerzevat ve meyve fiyatının ortalaması hesaplanarak yayımlanmaktaydı. Lakin, kamuoyunun son haftadaki (en güncel) fiyatlara odaklanması nedeniyle, Kurumumuz tarafından açıklanan dört haftanın ortalamasına dayalı taze zerzevat ve meyve fiyatları da öteki eserler üzere sıklıkla tartışma konusu olmaktaydı. Taze zerzevat ve meyvede genel olarak dönem girişi olan aylarda, dört hafta ortalaması, son hafta fiyatından yüksek olabilirken, dönem sonunda ise son hafta fiyatlarına kıyasla daha yüksek ortalama fiyatlar oluşabilmekteydi. Kamuoyunda ise husus bazında son hafta fiyatlarından daha yüksek ortalama fiyat açıklandığında rastgele bir tenkit gelmezken, tam aksisi durumlarda Kurumumuz haksız tenkitlere maruz bırakılmaktaydı”
ÜLKELERİN FİYAT YAYIMLAMA DURUMLARI
Duyuruda, gerek eserlerin homojen olmayan yapıları, gerekse aylık ortalama fiyatların haber bülteni yayımlandığı gündeki piyasa fiyatlarından farklı olabilmesi üzere nedenlerden dolayı, dünya genelindeki ulusal istatistik ofislerinin büyük çoğunluğunun unsur seviyesinde fiyat yayımlamadığı aktarılarak, bu kapsamda Avrupa Birliği’ne (AB) üye ve aday ülkeler, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada’nın da yer aldığı 33 ulusal istatistik ofisinin internet sitelerinin de incelendiğinde, husus seviyesinde tüm fiyatları yayımlayan rastgele bir ülke bulunmadığının görüldüğü kaydedildi.
Bu kapsamda, ilgili ülkelerden 17’sinin hiçbir formda fiyat bilgisi paylaşmadığı, 9’unun seçilmiş hususların aylık ortalama fiyatlarını, 4’ünün seçilmiş hususların yıllık ortalama fiyatlarını, 3’ünün ise yalnızca aylık güç fiyatlarını yayımladığının tespit edildiği vurgulanan duyuruda, şu bilgiler verildi:
“İlgili ülkelerin açıkladığı endeks seviyelerine bakıldığında COICOP 4. ve 5. seviyelerde endeks bilgilerinin paylaşımının ağırlaştığı görülmektedir. TÜİK’in 3 Haziran 2022 prestijiyle COICOP 4’lü düzeyden, daha ayrıntılı olan COICOP 5’li seviyeye geçmesinin yanı sıra, seçilmiş eserlerin aylık değişim fiyatlarının da yayımına başlamasıyla birlikte Türkiye’nin bu alanda, AB’ye üye ve aday ülkeler, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada’nın yer aldığı 33 ülke içinde şeffaf olan ülkelerin başında yer aldığı, genel bilgilere dayalı olarak müşahade edilmektedir”
BENZİN VE MOTORİN FİYATLARI HAKKINDA KAMUOYU BİLGİLENDİRMESİ
Duyuruda ayrıyeten, akaryakıt ve motorin fiyatlarının, TÜİK bölge müdürlükleri tarafından aylık eser fiyat derleme periyotlarında, akaryakıt satış noktalarından derlendiği tabir edilerek, ilgili eserlere tüketim ölçüleri ise Güç Piyasası Düzenleme Kurumundan (EPDK) alınan günlük pompa satış ölçülerine ilişkin idari kayıtlardan temin edildiği bildirildi.
Özellikle akaryakıt ve motorin fiyatlarındaki günlük fiyat dalgalanmalarından dolayı, bu eserlere yönelik günlük talepler de genel prestijiyle artırımlı fiyatlar yansımadan evvel önemli oranda artış gösterdiğine işaret edilen duyuruda, şu değerlendirmelere yer verildi:
“Kurumumuz tarafından ilgili eserlere ilişkin aylık ortalama satış fiyatı, günlük fiyatlarla günlük tüketim ölçülerinin ağırlıklandırılması sistemi ile hesaplanmaktadır. Milletlerarası uygulamalar da fiyat değişikliği hesaplamalarının olabildiğince tüketim ölçüsü ile ağırlıklandırılmış fiyatlar üzerinden yapılmasını önermektedir. Birtakım basın yayın organlarında yer alan ve gerçek iktisadi talebin göz arkası edilerek, yalnızca ‘günlük ortalama fiyatlar’ üzerinden kolay ortalama alma usulüyle elde edilen yüzeysel fiyatlarla Kurumumuz tarafından ilgili eserlere yönelik günlük tüketim ölçüsünün da hesaplara dahil edilerek elde edilen “ağırlıklandırılmış ortalama fiyatların” farklılık göstermesi, kullanılan metodolojilerin farklılığından kaynaklanmaktadır. Homojen eser kümelerinde dahi farklı yollar kullanılarak tıpkı unsur fiyatı sonuçlarına ulaşılmaya çalışılması sonucunda ortaya çıkan tartışmalar, TÜİK’in AB’ye üye ve aday ülkeler, EFTA ülkeleri, ABD ve Kanada’da olduğu üzere seçilmiş homojen unsurlar haricinde kalan eserlerin fiyatlarının yayımlanmaması kararının ne derece isabetli bir karar olduğunun kıymetli bir göstergesidir.”
