Özgür Demirci, yapıtlarında bilhassa seçim devirlerinde verilen kelamların seçim sonrası toplum tarafından unutulduğuna dikkat çekerek, bu unutmanın benzeri süreçlerin tekrarlandığı bir yapı oluşturduğuna dikkat çekiyor. Stant, sanatkarın son üç yıla yayılan fikir sürecinin akabinde ürettiği görüntü, nesne ve yerleştirmeleri bir ortaya getiriyor.
Sanatçıyla konuştuk.
– Stantta, verdikleri kelamları tutmayan siyasi öznelerin yanı sıra bu kelamları unutan topluma da bir tenkit var. Siz nasıl açıklarsınız?
Serginin bütününe yayılan kaybolma ve unutma halini siyasi parti ya da figür tenkidinden çok alışılagelmiş, daima birebir tekrarlardan oluşan sistemin varlığını devam ettiren toplumun eleştirisi olarak okuyabiliriz. İnanç ve inanç düzleminde yer alıyormuş üzere görünen lakin vaktin dinamiklerini argüman haline getirerek ya da zıt telaffuzlar geliştirerek inandırılan bir topluluğun, buna hepimiz dahiliz, neden olduğu sonuçları yaşıyoruz. Siyasal ikna usulü, demokrasinin hükümran olduğu toplumların en kıymetli yollarından biridir. Seçim sürecinde söylenen kelamların büyük bir çoğunluğu anlık tesir yaratmak üzerine söylenmiş, faaliyete dönüşemeyecek nitelikte kelamlardan oluşuyor. Seçim öncesi söylenen akılda kalıcı, provokatif telaffuzlar zihinde yer ederek seçmen refleksinde değerli bir rol oynuyor. Asıl kıymetli mevzu, verilen vaatleri takip edecek toplumsal sistemlerin varlığını hiçe sayarak, kişisel hak arayışlarını bürokratik zorluklar içinde çaresiz bırakan sistemin tıpkı döngü içinde devam etmesidir. Umut etme ve ümitsizlik halinin bir istikrar içinde ilerlediği stant buzdan harflerle yazdığım Yeni Bir Başlangıç yazısının eriyerek suya dönüşmesi ve oradan gelen suyun bir sonraki görüntüde kurumuş bitkilere hayat verecek ya da veremeyecek bir umuda dönüşmesi üzerinden ilerliyor. Triptik görüntü yerleştirmesinin son kesimi olan Ritüel ismini verdiğim çalışmamda farklı periyotlardan farklı siyasi partilere ilişkin vaatlerin artık bağlamından kopmuş anlamsız bir söz yığınına dönüşmüş halini, bahsettiğiniz neden sonuç münasebeti içinde kaybetme eforunu izliyoruz.
50 KURUŞUN MALİYETİ
– İktisadın geldiği durumu eleştiren işiniz “2.42”den hareketle, sizce sanat piyasasında ekonomik olarak ne üzere değişimler yaşanıyor?
Meta ve bedel ilgisi üzerinden ele aldığım 2.42, ülkenin mevcut ekonomik şartlarını bu bağlam üzerinden anlatan bir çalışma. 50 kuruşun üretim maliyetinin 2 lira 42 kuruş olmasından ötürü içindeki çinko ve bakırın eritilerek daha değerliye satılabilir olması paranın temsil ettiği meta pahasının başkalaşımı olarak okunabilir. Sanat piyasası üzerine pek fikrim olduğunu söyleyemem fakat sanatçı olarak ayakta kalmanın ülkenin mevcut ekonomik şartlarıyla gerçek orantılı ilerlediği aşikar. Türkiye’de son yıllarda sanatkarların üretimlerini gerçekleştirebilmesi için yerli ve yabancı kaynakların fon sağlaması değerli bir gelişme. Yaratılan bu sistemin sanatkarların birbiriyle yarıştığı muvaffakiyet fetişizminden uzak hedefe ve muhtaçlığa yönelik takviyeler olması kapsayıcı ve fonksiyonel olacaktır. Sürdürülebilir bir sanat ekosistemi için sanatçıyı yalnızca ürettiği için değil yaşayabilmesi için de destekleyen bir sistemin varlığı umut verecektir.
KALICI KALMA EFORU…
– “Kalım” isimli çalışmanız eski antik tabletlerde olduğu üzere maddeleri taşıyor/aktarıyor. Burada kalıcılık ve değişim ortasında nasıl bir temas var?
Kalım çalışması stantta yer alan Herkes ve Hiç Kimse isimli görüntü çalışmamın devamı niteliğindedir. Bu çalışmada temel anayasal haklar üzerinden seçilen hususları strafor tabletlere yazıyorum, akvaryum içindeki kimyasal sıvı ile girdiği yansıma sonrasında süratlice eriyen bu tabletlerden geriye yalnızca anlamsız harf yığınları kalıyor. Anayasada haklarımızı garanti altına alması gereken ancak bu fonksiyonu yerine getirmeyen bu hususlar aslında görünmez ya da yalnızca bir ortaya gelmiş harf yığınları olarak da algılanabilir. Mermer tabletleri bu unsurları taşımamın sebebi görünmez olanı kalıcı kılma eforu. Cihanda hiçbir şeyin büsbütün yok olmadığını varsayarak hususların girdiği dönüşümü de salt bir tenkit olarak okuyabiliriz. Bu dönüşüm stantta yer alan öteki görüntü işlerimde de var. Triptik yerleştirme içinde birinci sırada yer alan buzdan harflerle yazdığım Yeni Bir Başlangıç yazısının eriyerek dönüştüğü suyun bir sonraki görüntüde sera içinde kurumaya başlamış bitkilere verilen suya dönüşmesi akabinde birçok siyasi partinin seçim sürecinde kullandığı vaatlerden bir seçkinin yer aldığı pankartın eski bir taş ocağında üstüne atılan taşlarla yavaş yavaş kaybolmasını bu dönüşüm sürecine dahil edebiliriz. Verilen kelamların kalıcılığı ya da uçuculuğu siyasal metodoloji içinde evvelden belirlenmiş şuurlu söylemlerdir. Söylenen kelamların amaç kitlesi içinde belirlenen bir son kullanım tarihi vardır ve bu çoğunlukla seçim sonuçlarının sonraki günü sona erer. Kalıcılık süreklilik arz eden bir durum olduğundan hatırlama hareketinin sürekliliği unutmanın sürekliliğinden daha azdır. Habermas, kamuoyu ismi verilen gaye kitlenin zaten oluşmadığını, oluşturulduğunu söyler. Söylenenlerin unutturulmak için söylendiği en başından belirlidir. Toplumsal hafıza, hatırlama hareketlerinin farklı tabir biçimleriyle yeni formlarda biçim bulması ile kalıcı ve uygunlaştırıcı olabilir.
TOPLUMSAL HAFIZAYI MERKEZE ALIYOR
– İşlerinizin birçoğunda seçim süreçlerindeki genelgelerden çektiğiniz, aşikâr vaatlere ilişkin sözcükler var. Sizce standın temelde sorun ettiği sorun ne?
Bu standa çalışırken 1980’lerden bu yana farklı siyasi partilerin lokal ve genel seçimlerde kullandığı vaatleri arşivlemeye çalıştım. Arşivlemeyi yaparken gerçekleşenler ve gerçekleşmeyenler olmak üzere iki ana alt başlığa ayırdım. Arşivin büyük bir çoğunluğu gerçekleşmeyenler altında. Verilen vaatler toplumun beklentisiyle alakalı olarak değil, tam bilakis yaratılan beklenti sonrası verilen kelamlardan oluşuyor. Aristoteles, bir şeyi bilmek lakin o şeyin nedenlerini bilmekle mümkün olur der. Neden sonuç ilgisi üzerinden yapılacak siyasi tarih okuması genelde benzeri döngülerin içinde sıkıştığımızı gösterir. Hatırlanmayan bir geçmiş üstüne kurulacak bir gelecek hastalıklıdır, acılar daima nükseder. Byung-Chul Han Palyatif Toplum kitabında alternatifsizliği siyasi bir ağrı kesici olarak tanımlar. Ülkenin siyasi tarihine baktığımızda pek çok sefer bu alternatifsizlik, temsil sorunu ve unutulan geçmiş sonucunda sistem, Chul Han’ın vurguladığı “sistematik bozukluk ve kırıklıkların üzerini örtmekle kalan kısa müddet tesirli ağrı kesicilere başvurur. Palyatif siyasetin acıya cüreti yoktur. Böylelikle her şey eskisi üzere devam eder.” Standın temelde sorun ettiği sıkıntı de tam olarak bu döngü. Bir emel doğrultusunda periyodik verilmiş bir kelamın elde edilen güç ya da başarısızlık sonrası hatırlanmamasının bir eleştirisi ortaya çıkardıklarım. Çalışmalarda kullandığım vaatler, geçirdikleri deformasyon ya da bağlamından koparıldığı için anlamsız harf yığınlarına dönüşüyor. Toplumsal hafızayı merkeze alan bu stant, yaratılan neden sonuç alakası içinde farklı formlarda anlatı biçimleri sunuyor.